W XIII wieku Kasztelania Raciąska należała do najważniejszych na Mazowszu. W jej granicach leżały okoliczne lasy, wody, pola uprawne i osiedla, a rezydujący w niej kasztelan odpowiedzialny był za obronę grodu, władzę sądową (do 1454 roku), pobierał daniny. Kasztelanowie nominowani byli przez króla i należeli do grona jego doradców, przewodzili oni także pospolitemu ruszeniu, aż do chwili przekazania go pod dowództwo wojewody. Kasztelan raciąski miał do swojej dyspozycji straż grodową i nosił tytuł pana raciąskiego.
W XIII wieku w Raciążu odbywały się targi, na które ściągali kupcy i lokalna ludność. Targi te miały istotny wpływ na rozwój miasta. Na okolicznych terenach coraz chętniej osiedlali się chłopi, a istniejący w mieście cech tkaczy przyciągał kupców, którzy chętnie nabywali tu wysokiej jakości płótno i sukno. Istotną gałęzią przemysłu miasta była także produkcja żelaza. Aż do XVI wieku w okolicach miasta występowała ruda darniowa, z której pozyskiwano surowiec do produkcji narzędzi.
Miasto było własnością Księcia Mazowieckiego i należało do Księstwa Mazowieckiego, które, choć pozostające lennem polskim, starało się prowadzić własną politykę międzynarodową. Jeszcze przed nadaniem aktu lokacyjnego istniał w nim sąd miejski, do którego kandydatów wyznaczał sam Książę. Dowodzi to istnienia samorządu miejskiego przed nadaniem praw miejskich.
